Những năm qua, thể thao thành tích cao tỉnh Hà Nam đã gặt hái ngày càng nhiều tấm huy chương tại các giải đấu trong nước, khu vực và quốc tế. Để có được những thành tích ấn tượng đó, bên cạnh sự quan tâm, đầu tư về cơ sở vật chất, chế độ khen thưởng, đãi ngộ của tỉnh, Trung tâm Huấn luyện và Thi đấu thể thao đã không ngừng đổi mới, nâng cao chất lượng huấn luyện, chú trọng tuyển chọn, đào tạo vận động viên (VĐV) trẻ, triển vọng, tạo nguồn lực kế cận chất lượng.

Những năm đầu tỉnh Hà Nam mới tái lập, điều kiện kinh tế, xã hội còn nhiều khó khăn, kinh phí dành cho thể thao eo hẹp, cơ sở vật chất thiếu thốn, VĐV được đào tạo chủ yếu theo hình thức bán tập trung. Từ năm 2000 trở lại đây, được sự quan tâm, đầu tư kịp thời của tỉnh, các VĐV được tập luyện với hệ thống cơ sở vật chất ngày càng hoàn chỉnh, hiện đại, công tác tuyển chọn, đào tạo và huấn luyện đã có những bước phát triển vượt bậc.

Trung tâm Huấn luyện và Thi đấu thể thao hiện có 22 HLV đang trực tiếp huấn luyện, đào tạo 170 VĐV thể thao thành tích cao (trong đó có 32 kiện tướng, 19 VĐV cấp 1) ở các đội tuyển, đội tuyển trẻ, đội tuyển năng khiếu các môn: Bơi lặn, Vật, Jujitsu, Bóng đá nữ, Đua thuyền Canoeing, Điền kinh, Quần vợt... Với phương châm giữ vững và phát huy thế mạnh các môn thể thao trọng điểm, chú trọng đầu tư một số môn tiềm năng, Trung tâm đã từng bước khẳng định và nâng tầm thể thao thành tích cao của tỉnh trên các đấu trường trong nước, khu vực và quốc tế.

 Đội ngũ HLV của Trung tâm là những người có trình độ chuyên môn, có bề dày kinh nghiệm, nhiệt huyết, yêu nghề, đã phát hiện, tuyển chọn và đào tạo thành công nhiều VĐV thành tích cao phải kể đến các HLV: Nhữ Mạnh Tùng, Trần Thị Hương (môn Jujitsu), Bùi Minh Thái, Trần Bá Công (môn Đua thuyền Canoeing), Đoàn Chí Linh (môn Vật), Đỗ Xuân Thiện (môn Bơi lặn), Phạm Hải Anh, Nguyễn Khánh Thu, Trần Lệ Thủy (môn Bóng đá)…

Hằng năm, Trung tâm tổ chức 2 đợt chiêu sinh: đợt 1 thường vào tháng 9 (sau giai đoạn tập huấn hè), đợt 2 thường vào tháng 2. Ngoài tuyển chọn tại chỗ, các HLV còn dự các giải phong trào và trực tiếp đến các trường tiểu học, THCS, THPT trong tỉnh để quan sát, tuyển chọn bổ sung những VĐV có tố chất. Đối với Bóng đá nữ - môn thể thao thế mạnh, Hà Nam đào tạo 4 tuyến: tuyến năng khiếu 13 - 14 tuổi, tuyển trẻ U16, U19 và tuyến vô địch (Đội 1). Các cầu thủ được tuyển chọn từ khắp các tỉnh, thành phố khu vực phía Bắc, được đào tạo trong môi trường chuyên nghiệp. 

Các bước tuyển chọn VĐV được làm chặt chẽ, bài bản: thành lập hội đồng tuyển chọn, sơ tuyển ban đầu, kiểm tra hình thể, kiểm tra năng khiếu và tố chất vận động chuyên môn. Sau khi tuyển chọn, các VĐV được bố trí ăn ở tập trung tại Ký túc xá của Trung tâm Huấn luyện và Thi đấu thể thao và học văn hóa tại các trường tiểu học, THCS, THPT trên địa bàn thành phố Phủ Lý. Quy trình đào tạo được các HLV xây dựng khoa học dựa trên tiềm năng VĐV từ huấn luyện cơ bản đến huấn luyện nâng cao, với các nội dung trọng tâm: huấn luyện kỹ thuật, chiến thuật, thể lực và tâm lý. 

Việc xây dựng và thực hiện chương trình huấn luyện, đào tạo cụ thể theo từng tuần, tháng, quý, Ban huấn luyện các bộ môn thường xuyên rà soát, kiểm tra trình độ chuyên môn, đánh giá khả năng phát triển của các VĐV để điều chỉnh giáo án, phương pháp huấn luyện phù hợp; tiến hành tuyển chọn bổ sung lực lượng VĐV; tổ chức tập huấn và thi đấu cọ sát để nâng cao trình độ kỹ thuật, chiến thuật, tâm lý thi đấu, trau dồi kinh nghiệm cho VĐV.

Việc bồi dưỡng nâng cao chuyên môn nghiệp vụ cho HLV luôn được chú trọng nhằm đáp ứng những yêu cầu mới trong công tác tổ chức tuyển chọn và đào tạo VĐV. Đội ngũ HLV thường xuyên được giáo dục về chính trị, đạo đức, tác phong của người thầy và tham gia các lớp bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ do Cục TDTT tổ chức. Trước các giải thi đấu quan trọng, HLV và VĐV còn được đi tập huấn ở các cơ sở đào tạo lớn trong nước, nước ngoài nhằm giúp họ hoàn thiện về chuyên môn, tăng khả năng cạnh tranh và bản lĩnh thi đấu… Nhờ có những bước đi phù hợp nên số VĐV đạt huy chương ở các giải trẻ, giải vô địch quốc gia, khu vực hằng năm đều tăng. Năm 2023, Hà Nam thi đấu 40 giải trong nước và quốc tế, giành tổng số 216 huy chương. Năm 2024, thi đấu 39 giải thể thao trong nước và quốc tế, giành tổng số 223 huy chương; Đội Bóng đá nữ U19 Phong Phú Hà Nam bảo vệ thành công chức vô địch; Đội Jujitsu tham gia Giải Vô địch Jujitsu bãi biển quốc gia đạt giải Nhì toàn đoàn; Đội Vật tham gia Giải vô địch các lứa tuổi trẻ Vật tự do, vật cổ điển toàn quốc đạt giải Nhất toàn đoàn nội dung Vật tự do nữ, giải Nhì toàn đoàn nội dung vật tự do nam… 

Những kết quả trên phần nào cho thấy tiềm năng thể thao thành tích cao của Hà Nam, đồng thời minh chứng cho chủ trương tập trung đầu tư các môn trọng điểm của tỉnh đang đi đúng hướng. Tuy nhiên, thể thao thành tích cao Hà Nam còn phải đối mặt với rất nhiều khó khăn, thách thức như: Công tác tuyển chọn VĐV hiện nay gặp nhiều khó khăn do phần lớn cha mẹ thường có tâm lí ưu tiên hàng đầu việc học văn hóa, không ủng hộ khi con đam mê thể thao. Đặc biệt, với môn bóng đá, phụ huynh thường đắn đo, e ngại, thậm chí phản đối kịch liệt khi con gái có ý định theo nghiệp quần đùi áo số. Thêm nữa, thời gian cống hiến của cầu thủ nữ so với cầu thủ nam  ngắn hơn rất nhiều nên các em thường nghĩ đến công việc tiếp theo khi sự nghiệp bóng đá vừa mới chớm đỉnh cũng là lý do nhiều tài năng bóng đá nữ không dám theo đuổi niềm đam mê của mình. Một số VĐV yêu thích và đến với thể thao nhưng khi đối diện với cường độ tập luyện tập thường xuyên căng thẳng, vất vả thì nản chí, do vậy số lượng VĐV năng khiếu đào tạo còn mỏng dẫn đến việc sàng lọc, thanh loại gặp khó khăn. Thế hệ kế cận ở một số môn chưa bắt kịp do đặc thù đào tạo VĐV đỉnh cao cần phải có quá trình lâu dài từ 5 - 7 năm. Việc tuyển chọn VĐV vẫn trên cơ sở thành tích đạt được tại các giải phong trào và thông qua một số bài test, cùng sự tiên lượng của HLV, chứ vẫn chưa có trang thiết bị máy móc công nghệ hỗ trợ.  

Mặc dù đối diện với rất nhiều khó khăn, thử thách song đội ngũ huấn luyện, Trung tâm Huấn luyện và Thi đấu thể thao tỉnh vẫn luôn nỗ lực tìm kiếm, phát hiện, tuyển chọn, kiên trì thuyết phục gia đình để những nhân tố thể thao có cơ hội phát triển tài năng, cống hiến cho thể thao tỉnh nhà nói riêng, thể thao đất nước nói chung. 

Để nâng cao chất lượng công tác huấn luyện, đào tạo, đặc biệt là thu hút VĐV trẻ, năng khiếu, tạo sự kế thừa ổn định lâu dài và phát triển cho các bộ môn, Trung tâm Huấn luyện và Thi đấu thể thao đã tham mưu Sở VHTTDL xây dựng các quy hoạch, kế hoạch phát triển thể thao thành tích cao, thể thao chuyên nghiệp dài hạn, trung hạn và hằng năm. Tuyển chọn, quản lý, đào tạo các đội tuyển, tuyển trẻ, tuyển năng khiếu; xây dựng chương trình tập huấn và tham gia thi đấu các giải thể thao của tỉnh, quốc gia, quốc tế. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ cho cán bộ, viên chức, HLV, VĐV, trọng tài và những người làm công tác TDTT của Trung tâm. Phối hợp thực hiện công tác thi đua, khen thưởng cho các HLV, VĐV đạt thành tích cao tại các giải TDTT. Vận động, tiếp nhận, sử dụng các nguồn tài trợ, ủng hộ của các tổ chức, cá nhân nhằm phát triển sự nghiệp TDTT.

Mới đây, HĐND, UBND tỉnh ban hành 2 Nghị quyết liên quan đến lĩnh vực thể thao (Nghị quyết số 06/2024/NQ-HĐND ngày 17/7/2024 của HĐND tỉnh Quy định mức thưởng đối với huấn luyện viên, vận động viên tỉnh Hà Nam thi đấu lập thành tích tại các giải thể thao quốc gia; Nghị quyết số 20/2024/NQ-HĐND ngày 8/11/2024 của HĐND tỉnh Quy định một số chế độ, chính sách đặc thù và định mức cấp phát trang thiết bị tập luyện, thi đấu đối với huấn luyện viên, vận động viên tỉnh Hà Nam). Hy vọng, đây chính là động lực thúc đẩy để thể thao thành tích cao tỉnh Hà Nam ngày càng phát triển rực rỡ hơn.

Bài và ảnh: HOÀNG OANH

Nguồn: Tạp chí VHNT số 597, tháng 2-2025