Diễn đàn văn hóa > Ý kiến trao đổi

Là một người chiến sĩ hành động, khi nghiên cứu lý luận cách mạng để cải tạo thế giới, V.I.Lênin rất quan tâm đến lĩnh vực văn học nghệ thuật, coi đây là hoạt động tinh thần, gắn chặt với phương diện hiện thực của đời sống xã hội. Các ý kiến chỉ đạo của ông về văn học nghệ thuật hợp thành một hệ thống lý luận văn nghệ cách mạng phong phú. Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế hiện nay, tìm hiểu quan điểm của V.I.Lênin về văn học nghệ thuật có ý nghĩa hết sức to lớn, là cơ sở để tiếp tục nhận thức đúng đắn và thực hiện thắng lợi nghị quyết của Đảng ta về tiếp tục xây dựng và phát triển văn học, nghệ thuật trong thời kỳ mới.

Văn hóa truyền thống của dân tộc Việt Nam đã được xây dựng, hun đúc từ hàng nghìn năm, trải qua những thăng trầm của lịch sử, những giá trị văn hóa đó ngày càng được bồi đắp, trở nên bền vững hơn. Việc dâng hương ở các cơ sở thờ tự tôn giáo, tín ngưỡng đã trở thành nét đẹp thường thấy mỗi khi Tết đến Xuân về. Tuy nhiên, do nhiều nguyên nhân khác nhau mà lễ hội truyền thống ở các làng quê không ít lần bị gián đoạn. Đặc biệt, từ năm 2020 đến đầu tháng 3- 2021, khi dịch bệnh COVID-19 vẫn đang có những diễn biến phức tạp ở nhiều tỉnh, thành trên cả nước, các thiết chế tôn giáo, tín ngưỡng đã phải đóng cửa, lễ hội không được tổ chức.

Lễ hội truyền thống của người Việt được ví như một bảo tàng sống tái hiện những trầm tích văn hóa của lịch sử con người ở một vùng đất. Trong số các trầm tích ấy có tục hiến sinh. Việc duy trì một số tục hiến sinh trong lễ hội truyền thống như thế nào vẫn còn những ý kiến khác nhau. Bài viết này, chúng tôi vận dụng lý thuyết tương đối văn hóa của ngành nhân học văn hóa để bàn luận, tìm ra cách ứng xử hợp lý dựa vào tâm thức của người dân, đối với tục hiến sinh trong một số lễ hội truyền thống, được dư luận xã hội quan tâm trong thời gian gần đây.

Nhiều năm gần đây, trên văn đàn và diễn đàn, tần số khái niệm minh triết được dùng nhiều trong văn nói và văn viết, nhưng nội dung ở một số tài liệu vừa sơ lược, vừa mơ hồ, lẫn lộn giữa minh triết với triết lý, triết học, chưa phân biệt giữa tư duy minh triết của phương Đông và tư duy triết học của phương Tây… Bài viết xin đính chính đôi điều về thực trạng nói trên và chứng minh bằng lịch sử minh triết trong truyền thống giữ nước và dựng nước của dân tộc Việt.

Cứ trước thềm các kỳ đại hội Đảng là các thế lực thù địch lại tập trung công kích, chống phá bằng nhiều thủ đoạn ngày một tinh vi, xảo quyệt. Để thực hiện âm mưu xóa bỏ vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản, xóa bỏ chế độ xã hội chủ nghĩa, chúng đã sử dụng nhiều chiêu bài khác nhau, đặc biệt là lợi dụng những ưu thế vượt trội của mạng xã hội để chống phá. Vì vậy, nhận diện và đấu tranh với những quan điểm sai trái, thù địch của chúng trên mạng xã hội trước thềm Đại hội XIII của Đảng là việc làm hết sức quan trọng, cấp thiết trong tình hình hiện nay.

Sự phát triển của văn hóa - nghệ thuật (VHNT) ở Việt Nam chịu sự tác động của nhiều nhân tố khác nhau như văn hóa truyền thống, bối cảnh của đất nước ta hiện nay như phát triển kinh tế thị trường (KTTT) định hướng xã hội chủ nghĩa, hội nhập quốc tế và toàn cầu hóa, cách mạng công nghiệp 4.0, những định hướng chính trị của Đảng và Nhà nước ta… Trong đó, KTTT đang tác động mạnh mẽ đến sự phát triển VHNT ở nước ta cả theo hướng tích cực và tiêu cực. Vì vậy, việc nhận thức rõ những tác động này là cần thiết để chúng ta có những định hướng, giải pháp cụ thể phát triển VHNT Việt Nam.

Qua hàng nghìn năm dựng nước và giữ nước, dân tộc ta đã bất khuất chống giặc ngoại xâm, xây dựng nên một kho báu giá trị tinh thần chói sáng, có ý nghĩa đối với tiến trình phát triển văn minh, văn hóa của dân tộc, được nhân dân sáng tạo bồi đắp qua nhiều thế kỷ. Bài viết bàn đến ba hiện tượng lịch sử - văn hóa được coi là ba chấm son chói lọi đánh dấu sự phát triển văn minh của dân tộc Việt. Đó là: triết học tam giáo và tính chủ biệt của văn hóa nước Nam; tiếng Việt - chữ Hán Nôm là bước phát triển của nền văn minh Việt; hiền tài - trước tác là nội dung của văn hiến dân tộc.

Quan điểm của Chủ nghĩa Mác - Lênin về văn hóa vô sản là một hệ thống mở, xuất hiện ở cuối TK XIX đầu TK XX. Cho đến nay, mặc dù thế giới đã có nhiều biến chuyển sâu sắc, nhưng những giá trị của hệ thống quan điểm ấy vẫn thể hiện sức sống mạnh mẽ, là phương pháp luận cho công cuộc xây dựng nền văn hóa mới ở Việt Nam. Vì vậy, cùng với quá trình phát triển kinh tế - xã hội, việc tìm hiểu và vận dụng sáng tạo quan điểm của Chủ nghĩa Mác - Lênin về văn hóa vô sản vào xây dựng nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc ở nước ta hiện nay là vấn đề có ý nghĩa quan trọng và cấp thiết.