Văn hóa > Đương đại

Sự ra đời, phát triển mạnh mẽ của internet và mạng xã hội ở Việt Nam mở ra những cơ hội, điều kiện thuận lợi để phát triển con người toàn diện, nâng cao chất lượng cuộc sống. Tuy nhiên, bên cạnh những mặt tích cực, tiến bộ là những thách thức đặt ra. Xây dựng môi trường văn hóa số với những giá trị nhân văn, nhân bản sẽ có ý nghĩa đặc biệt quan trọng để phát huy những mặt tích cực, khắc phục những bất cập, hạn chế, đảm bảo an ninh, an toàn con người và sự phát triển bền vững của quốc gia, dân tộc.

Thời đại số (digital age) hay còn được gọi là thời đại thông tin, thời đại máy tính số hoặc thời đại truyền thông mới là “một giai đoạn trong lịch sử nhân loại với sự chuyển đổi từ ngành công nghiệp truyền thống mà cuộc cách mạng công nghiệp đã mang lại thông qua quá trình công nghiệp hóa, sang nền kinh tế dựa trên số hóa” (1). Chính sự phát triển của ngành công nghệ thông tin đã đưa con người bước vào một giai đoạn phát triển mới hiện đại hơn, thông minh hơn, tiện ích hơn. Thế nhưng bên cạnh những tiện ích đó, cũng tồn tại những ảnh hưởng tiêu cực đến cuộc sống của chúng ta, đặc biệt về cách hành xử trên mạng xã hội. Nói bao quát hơn chính là văn hóa ứng xử của mỗi cá nhân trong môi trường số.

Trong bối cảnh đổi mới và hội nhập quốc tế diễn ra mạnh mẽ, để khơi dậy “khát vọng phát triển đất nước phồn vinh” như tinh thần Văn kiện Đại hội XIII đã chỉ ra, việc tập trung các nguồn lực để phát triển, trong đó, nguồn lực văn hóa có ý nghĩa quyết định. Với vùng đất giàu truyền thống văn hóa như tỉnh Thái Bình, việc huy động nguồn lực văn hóa để phát triển kinh tế, xã hội vừa mở ra cơ hội mới cho quá trình phát triển, vừa giúp gìn giữ, bảo tồn bản sắc văn hóa.

Làng Xuân La thuộc xã Phượng Dực, huyện Phú Xuyên, thành phố Hà Nội, là một làng thuộc vùng đồng chiêm trũng điển hình của châu thổ Bắc Bộ với xuất phát điểm khó khăn về mọi mặt, đồng ruộng ngập nước, cả năm chỉ cấy được một vụ lúa năng suất thấp, đời sống của người dân bấp bênh. Từ hoàn cảnh đó, người dân nơi đây đã khắc phục, tìm mọi phương thức mưu sinh để đảm bảo cuộc sống, trong đó có nghề nặn tò he, nay đã được cả nước biết đến. Vài chục năm sau Đổi mới (1986), bước vào nền kinh tế thị trường, cư dân của làng đã năng động, nhạy bén chuyển đổi phương thức mưu sinh, đem đến bộ mặt đổi mới cho làng quê.

“Đề cương về văn hóa Việt Nam” là văn kiện có tính cương lĩnh về văn hóa, văn nghệ của Đảng, được công bố khi nước nhà chưa được độc lập, dân ta chưa được tự do; sự kiện này khẳng định sự phát triển tư duy chiến lược của Đảng về văn hóa cách mạng Việt Nam.

Hà Nội - vùng đất đa dạng văn hóa truyền thống hiện đại đan xen, những tác động văn hóa Đông Tây đương đại của thời kỳ hội nhập văn hóa toàn cầu hóa đã làm thay đổi diện mạo các giá trị văn hóa, tạo nên nhiều hình thức hoạt động văn hóa sáng tạo mới. Với sự tham gia tích cực của các ngành công nghiệp văn hóa, các thành phần kinh tế văn hóa, dịch vụ văn hóa phát triển đã làm cho hoạt động văn hóa nghệ thuật trở nên sôi động, trong đó hoạt động sự kiện văn hóa là điểm nhấn nổi bật về sáng tạo những năm gần đây. Hoạt động sự kiện đã tạo ra nhiều hình thức nghệ thuật mới, mang tính thích ứng chuyên nghiệp cao, được công chúng yêu thích, xã hội ghi nhận.

Trong những năm gần đây, phương tiện “truyền thông số” được sử dụng, tạo nên xu hướng truyền thông bằng “kỹ thuật số hóa” các đặc điểm cấu trúc. Khi xã hội ngày càng phát triển thì công tác truyền thông bằng việc phát triển công nghệ ứng dụng vào mọi hoạt động của xã hội, trong đó có bảo tàng là điều tất yếu khách quan.

Sửa đổi lối làm việc là tác phẩm được Chủ tịch Hồ Chí Minh viết với tinh thần nhìn thẳng vào sự thật, chỉ ra những hạn chế, khiếm khuyết trong cách làm việc, cách lãnh đạo, quản lý của cán bộ, công chức nhà nước để có những định hướng sửa chữa, điều chỉnh như Bác Hồ đã từng nói không sợ khuyết điểm mà chỉ sợ không có quyết tâm để sửa chữa những khuyết điểm đó. Nhiều thứ “bệnh” mà Người đã chỉ ra là do những ảnh hưởng tiêu cực từ trong văn hóa truyền thống, rất cần loại bỏ những hạn chế, phát huy những mặt tích cực của văn hóa truyền thống trong quá trình xây dựng và phát triển đất nước hiện nay.

Trong những yếu tố tạo nên sức mạnh mềm, có thể nói, văn hóa đại chúng (VHĐC) bao gồm: phim ảnh, chương trình truyền hình, nhạc phổ thông, thể thao… là yếu tố có sức ảnh hưởng lớn bởi nó tác động đến nhóm đối tượng đông đảo, thuộc nhiều tầng lớp trong xã hội. Trong thời đại công nghệ thông tin và truyền thông phát triển như hiện nay, VHĐC được sử dụng như một công cụ trong việc thúc đẩy sức mạnh mềm dựa trên những thông điệp mà chúng tạo ra. Để được coi là một nguồn lực mềm, văn hóa phải hấp dẫn đối với những người khác